In steeds meer gemeenten wordt de ja-ja sticker ingevoerd of wordt erover nagedacht. Sinds de invoering in Amsterdam (2018) zijn er steeds meer gemeenten in Nederland die het voorbeeld van Amsterdam volgen. Het als een schaap over de dam is volgen er meer principe. Ondanks dat zijn er veel obstakels die overwonnen moeten worden. Politieke partijen die tegen zijn (VVD), verenigingen en kranten met een eigen agenda’s (en die vervolgens naar de rechter stappen) en ga zo maar door. “Maar die ja-ja sticker, die gaat er uiteindelijk landelijk komen”, aldus een zelfverzekerde Johnas van Lammeren, de bedenker van de ja-ja sticker.
Dit is een aflevering in een serie over de voor en nadelen van de ja-ja-sticker, gemaakt door studenten van de School voor Journalistiek van Windesheim. De ja-ja-sticker zou de huidige stickers moeten vervangen en alleen mensen met die sticker zouden dan het huis aan huis blad nog krijgen.
De reis van de ja-ja sticker begon in Amsterdam, waar de Partij voor de Dieren met het idee kwam om de ja-ja sticker in te gaan voeren. Oftewel: het huidige systeem moest op de schop. Johnas van Lammeren, nog steeds lid van de raad in Amsterdam, was uiteindelijk degene die als eerste met het voorstel kwam. “De reden van het ontstaan van de ja-ja sticker is de ergernis rondom de verspilling van oud papier. Er is gewoon erg veel verspilling momenteel, en daar moeten we echt wat aan doen. We willen de norm veranderen, niet verbieden. De ja-ja sticker dwingt je een bewust en actieve keuze te maken. Anders gaat alles gewoon door op de gelijke voet, en als je dingen wilt veranderen moet je mensen tot nadenken zetten. En dat is wat we met deze sticker willen doen.”, aldus van Lammeren. Hij is als een schaapherder die het eerste schaap, in dit geval Amsterdam, het pad heeft laten zien.
VVD de grootste tegenstander
Maar het is natuurlijk niet zo dat Johnas de enige schaapherder is die er rondloopt en zijn eigen belangen heeft. Er zijn schaapherders die liever zien dat de schapen op hun plek blijven staan en gewoon doorgaan waar ze mee bezig zijn. Roderic Rosenkamp, VVD’er en raadslid in Deventer, is er daar een van. Hij had liever eerst gezien dat de ja-ja sticker landelijk werd aangepakt. In bijna elke gemeente is VVD een garantie voor een tegenstem. Zo ook in Deventer, waar de partij samen met het CDA als enige tegen een onderzoek en de invoering van de sticker is.
Volgens Roderic en de rest van de VVD had de ja-ja sticker er überhaupt niet hoeven komen. Het huidige systeem voldoet volgens de partij en werkt naar wens. Een concurrerende schaapherder dus, die de schapen liever in hun hok ziet blijven dan dat zij het pad van Johnas van Lammeren volgen. “De VVD zegt in elke gemeente: ‘alles is wel goed zo’, maar dat is dus niet zo.”, aldus van Lammeren. “Er is gewoon veel verspilling en daar moeten we met zijn allen wat aan doen. Dus om nu maar gewoon te stellen ‘ja het is wel goed zo’, dat is dus helemaal verkeerd”.
Net zoals in Deventer en Amsterdam was de VVD ook in Olst-Wijhe tegen een onderzoek naar de ja-ja sticker. Ferdi Hummelink, lid van GroenLinks en raadslid in Olst-Wijhe, heeft het voorstel er in zijn gemeente uiteindelijk wel doorheen weten te krijgen, net zoals in Deventer en Amsterdam dus het geval was. “Feitelijk was alleen de VVD in Olst-Wijhe tegen de motie.”, zegt Hummelink. “Daar zit men toch meer op de tour van ondernemingsvrijheid, denk ik zo. Het niet kwijt kunnen van reclame zou beperkend zijn voor ondernemers en het zou de inkomsten van papier ophalen voor verenigingen in gevaar brengen.”
Het is dus duidelijk hoe de voorstanders denken over de ja-ja sticker en dat er een partij is die in zin algemeenheid tegen het invoeren van de sticker is en het huidige systeem wilt behouden. Maar waarom is de VVD nou zo vel tegen het invoeren van de sticker en waarom vinden zij dat het huidige systeem wel werkt en het systeem dat de ja-ja sticker met zich meebrengt juist niet zal werken?
Roderic Rosenkamp en het contrast van de mening van hem ten opzichte van die van Ferdi Hummelink en Johnas van Lammeren
Als je het systeem wilt veranderen, organiseer het dan landelijk en niet gemeentelijk. Dat is dus het standpunt van de VVD. Deventer en Olst- Wijhe zijn een goed voorbeeld van twee schapen die ondanks alle tegenslag en een partij die tegen het idee is om de ja-ja sticker in te voeren, toch besloten hebben het pad van Johnas van Lammeren te bewandelen en zich voor te bereiden op het invoeren van de ja-ja sticker. Ze willen overduidelijk graag in de voetsporen treden van het schaap uit Amsterdam dat nu al zo’n twee jaar in de nieuwe wei staat.
Maar voordat die reis überhaupt kon beginnen, moesten er door Johnas van Lammeren concessies worden gemaakt en obstakels worden overwonnen. Zo zijn politieke folders bijvoorbeeld uitgesloten om zo toch de steun te krijgen die nodig was. “Het was heel spannend”, zegt van Lammeren. “Eerst moesten we de gemeenteraad meekrijgen, want daar was wel wat verzet. Maar omdat we dingen konden aantonen en we tevens niets verbieden kwam het er uiteindelijk door.”. Daarna kwam het verzet echter pas echt naar boven.
“Er waren grote advertenties in bijvoorbeeld de Telegraaf met grote bedrijven die riepen dat het zo moest blijven zoals het nu is. Er werden vervolgens ook heel veel mensen geïnterviewd. Er was dus een grote lobby tegen de ja-ja sticker. Uiteindelijk is de rechter er ook tot twee keer toe aan te pas gekomen. Tot hogere beroep aan toe, dus er waren meerdere spannende momenten. Tot nu toe is echter alles steeds gewonnen, maar het is zeker niet over één nacht ijs gegaan.”.
Voorbereiding: de rol van de politiek
Toch is het onderzoek en de voorbereiding op de ja-ja sticker inmiddels in zowel Deventer als in Olst-Wijhe in volle gang. Als de gemeenteraad het namelijk eenmaal heeft goedgekeurd, kan de voorbereiding en het onderzoek naar de ja-ja sticker beginnen. Het volgende gedeelte van de reis. Het gedeelte van de reis die het schaap uit Amsterdam er al een tijdje op heeft zitten, maar ook heeft moeten doorstaan.
Bij het onderzoek en de voorbereiding op de ja-ja sticker komen veel partijen kijken. De vraag is echter hoe groot de rol van de lokale politiek tijdens dit proces nou daadwerkelijk is. Zijn zij actief betrokken bij het onderzoek en de voorbereiding, of laten zij dit over aan specialisten?
Roderic over de rol van de politiek tijdens de voorbereiding, moet die rol niet groter zijn?
De rol van de lokale politiek is dus zeker niet zo groot tijdens de voorbereiding als dat die is tijdens de uitvoering of wetgeving. Ook Ferdi Hummelink, die dus GroenLinks raadslid is in Olst-Wijhe vindt de verdeling helder: “In het algemeen geldt dat de gemeenteraad gaat over het “wat” (onderzoek naar ja-ja sticker) en de organisatie (wethouder en ambtenaren) over het “hoe”. Dus in de basis is het alleen de stemming. Je moet vertrouwen hebben dat de organisatie het onderzoek goed oppakt. Tegelijkertijd kan er aan de uitvoering een hele andere draai worden gegeven dan je voor ogen had.”
Ondanks dat er onderweg dus genoeg hordes waren om te overwinnen (zowel in Rotterdam als in Utrecht is er nog hevig verzet) en het soms zo hard regende dat de reis tot stilstand kwam, wist Johnas van Lammeren zijn eigen schaap uiteindelijk dus naar zijn gewenste weiland te brengen. Hij hoefde hier, in tegenstelling tot de voorbereiding op de reis, echter niet zo heel erg veel te doen. Het schaap uit Amsterdam wist ondanks obstakels zelf de weg te vinden richting de ja-ja sticker. De hoop van Johnas is dat gemeenten als Olst-Wijhe en Deventer het komende jaar zullen volgen in zijn voetsporen.
Uitvoering: de rol van de politiek
Maar bij de wetgeving stopt het niet. Toen de ja-ja sticker eenmaal ingevoerd was, kon de uitvoering gaan beginnen. Als het schaap namelijk in de wei staat, moet het natuurlijk ook onderhouden worden. Het schaap van Johnas van Lammeren staat inmiddels sinds 1 januari 2018 in de wei, en hij kijkt dan ook met tevredenheid terug op hoe de uitvoering van de ja-ja sticker in Amsterdam tot nu toe gaat.
Johnas van Lammeren over de uitvoering, het landelijke plan en de rol van de politiek
Volgens Johnas van Lammeren duurt het dus niet zo heel erg lang meer voordat de ja-ja sticker landelijk ingevoerd wordt. In Amsterdam gaat de uitvoering na een lang proces dus volgens plan, in Deventer wordt er onderzoek naar gedaan ondanks vel protest van de VVD en is er een streefdatum, terwijl in Olst-Wijhe een van de gemeenten in Salland is die nu bezig is met een onderzoek naar de ja-ja sticker. Voorlopig nog zonder streefdatum voor het invoeren van de sticker. De rol van de lokale politiek is dus vooral groot bij de wetgeving en de uitvoering van de ja-ja sticker, terwijl de lokale politiek het onderzoek en de voorbereiding verder overlaat aan de specialisten. De wei van de ja-ja sticker is op dit moment alles behalve vol, maar Johnas van Lammeren kijkt echter goedkeurend naar de huidige situatie en ziet steeds meer schapen in Nederland de weg vinden naar de ja-ja sticker.
