“Ja maar wat nou als…?” Er zijn mensen die bij alle zorgeloze omstandigheden een negatieve keerzijde weten te benoemen. Het zijn de piskijkers van deze wereld.
Door Joop van der Wal
Ooit had ik een gesprek met iemand die zich niet kon voorstellen dat ik op dat moment geen problemen had. Er moest toch wel iéts te vinden zijn. En hij zou mij maar wat graag helpen bij het zoeken naar mijn probleem. Ik weet nu na jaren niet meer hoe het gesprek afliep. In mijn achterhoofd gloeit zo’n klein pitje dat zegt dat hij desnoods een probleem voor mij zou verzinnen.
De ‘wat-als’-vraag is als geen andere in staat om mensen de paniek in te duwen. Zeker als in het wat-als-scenario een onbeheersbaar element zit, slaat de twijfel toe. Verzekeraars varen er wel bij en verkopers van loterijen ook. “Stel dat uw huis afbrandt…, stel dat u uw reis moet afzeggen…, stel dat uw buren een prijs winnen en u staat met lege handen…” Eén van de beste opmerkingen over loterijen vind ik nog steeds: ‘de kans dat u een loterij wint neemt iets toe als u een lot koopt.’
De kansberekening speelt bij wat-als-vragen zeker een rol, al laten we ons gevoel, rationeel of niet, ook een pittig woordje meespreken. Bij welke waarschijnlijkheid ga ik over tot het nemen van maatregelen? Bij een kans van 1 op 1 miljoen of bij een kans van 10 op 100.000? Hoe beslis ik dat? Ik zal er toch ook bij moeten betrekken hoe effectief de mogelijke remedie is. Zal ik iets slikken als ik weet dat er een kans is van 1 op 10 dat ik er géén baat bij heb? De fabrikant roept heel hard dat negen van de tien mensen er wél baat bij hebben. Natuurlijk zul je altijd zien dat ik de tiende ben, dat heb ik weer.
Om aan die onzekerheid te ontsnappen laat menigeen zich verleiden tot beslissingen die niet 100% rationeel genoemd kunnen worden. “Laten we het toch maar doen die verzekering, je weet tenslotte maar nooit”, terwijl ik weet dat de kans dat ik ooit iets uit die verzekering terug zal kunnen vragen praktisch nul is. Het gevoel van zekerheid is kennelijk essentieel voor het menselijk welbevinden. En de angst voor het onprettige gevoel van de onzekerheid is ook zo groot dat we er wel wat geld voor over hebben. Veel geld zelfs. Kijk maar eens naar de winsten van de verzekeraars. Die gillen wel moord en brand als zich een calamiteit voordoet en ze ineens moeten gaan uitkeren, maar veelal zijn het krokodillentranen. In plaats van honderd miljoen is de winst ‘maar’ vijftig miljoen. Boehoehoe…
Laten we eens een positieve wat-als benoemen en kijken wat er dan gebeurt: “Wat nou als alle mensen het goed konden vinden met de buren?” Niet meer kijken naar wat er mis kan gaan, maar blij zijn met alles dat goed gaat. Dag piskijkers, wegwezen!
