Gosse Jongstra is onze columnist voor zeer diverse onderwerpen, die hij met Friese nuchterheid voor het Sallandse voetlicht brengt. Meer bijdragen van hem vind je hier.
Door Gosse Jongstra
Ik had me erop verheugd. Het skûtsjesilen. Elke middag kijken naar omrop Fryslân. En vooral na afloop luisteren naar de interviews met de schippers. Met prachtige zinnen als: “It wie in griemerij.” Het was een knoeierij. (Heel weinig wind en het schip luistert nauwelijks naar het roer; alle boten drijven maar wat rond.) De taal die ze bij de interviews bezigen is een stuk netter dan het gevloek en getier wat ze kunnen bezigen op het water. Bijvoorbeeld als ze geen voorrang krijgen of als een andere schipper een, in hun ogen foute manoeuvre maakt. Vooral bij wedstrijden in smal vaarwater, waar je als toeschouwer dan vlakbij zit, is het goed te horen. Maar ja, corona hè. Dus niks skûtsjesilen. Vroeger ging ik altijd kijken als de wedstrijd in de buurt was. Woudsend, Elahuizen, Lemmer. Soms met mijn heit. Die had er goed kijk op. Want hij heeft zelf op een skûtsje gevaren. In 1924 kocht zijn vader – mijn pake Gosse Jongstra, bloemkweker in Heeg – het skûtsje de ‘Hoop op Zegen’. Een kleine tjalk van Fries model. Mijn heit ging met dit vrachtscheepje, het ruim volgeladen met bloemen, de Friese markten af. Daardoor wist hij veel over het zeilen met zo’n schip. Hij had vooral commentaar op de kunstgrepen die werden uitgehaald om het skûtsje sneller te maken. Grotere zeilen en het schip langer maken. Dan werd er gewoon een stuk tussen gelast. Skûtsjesilen draait om winst en eer. Voor de schipper en de plaats waar het schip vandaan komt. Het kwam ook regelmatig voor dat een schip omsloeg. Dat was toen erger dan nu. In die tijd werden de schepen nog bewoond door het schippersgezin en buiten de wedstrijd om gewoon gebruikt als vrachtschip. Nu zijn vrijwel alle schepen van een stichting.
Wat wel gebleven is, dat zijn de namen van de schippers. Niet iedereen kan namelijk schipper worden. Je moet uit een schippersgeslacht komen. Het gaat tussen Pieter Ezn Meeter, Johannes Azn Meeter, Willem Uzn Zwaga, Douwe Azn Visser, Jappie Dzn Visser, Albert Jzn Visser, enz. De tussengevoegde letter staat voor de naam van de vader, tevens vorige schipper. Ja, allemaal mannen. Tradities, daar draait het om. Het duurde jaren en liters Beerenburg, voordat werd toegestaan om de getaande en zware zeilen te vervangen door het lichte dacron. Het aantal wedstrijdschepen is 14. Niet meer, niet minder. De protestvlag in het want gehesen, omdat je je benadeeld voelt. En altijd eind goed al goed: samen Beerenburg drinken. Tsjoch! Proost!
Vanaf het Blommeskip verkocht heit in Balk altijd de meeste bloemen. In 1951 begon hij daar dan ook een nieuwe bloemenzaak. De ‘Hoop op Zegen’ was niet meer nodig en werd verkocht aan het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Daar ligt het nog. Ik heb er nooit op gevaren. Dat is jammer. Want ik had natuurlijk mee kunnen doen. Met het skûtsjesilen. Ik ben immers niet alleen de zoon van een bloemist. Ik, Gosse Jzn Jongstra ben ook de zoon en kleinzoon van een schipper.
‘Hoop op Zegen’ in 1949 voor mijn geboortehuis in Heeg. Aan dek mijn heit en twee zussen van me.
