Enkele jaren geleden hevelde het Rijk het sociale domein over naar de gemeenten. Hierbij werd onvoldoende financiële compensatie geboden, met begrotingsproblemen tot gevolg. De gemeente Olst-Wijhe moet vanaf 2022 nog meer bezuinigen om het huishoudboekje weer in balans te krijgen. Dit is nodig omdat de uitgaven voor de jeugdzorg en de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) in 2020 sterk zijn gestegen. In november 2020 besloot de gemeente dat er € 1,5 miljoen moest worden bezuinigd en dat er voor € 2 miljoen aan voorstellen moest komen.
Wat het bijzonder maakt, is dat vanwege de overschrijdingen in het sociale domein er nu voor € 3 miljoen aan bezuinigingsvoorstellen moet komen. Uiteindelijk moet de gemeenteraad een afweging maken tussen enerzijds de doelstellingen van de bestuursopdracht (financieel herstel, ruimte voor nieuw beleid) en aan de andere kant de consequenties van de bezuinigingsmaatregelen in onze samenleving. Die definitieve afweging gebeurt bij de vaststelling van de Kadernota in juni/juli van dit jaar. Dan heeft ook het gesprek met de samenleving plaatsgevonden.
Leven met onzekerheden
Vanaf 2020 is het beroep op voorzieningen flink gestegen. Bij de Wmo is dit het gevolg van het invoeren van het abonnementstarief door het Rijk waardoor inwoners zonder inkomens- of vermogenstoets voor een laag bedrag huishoudelijke hulp kunnen krijgen. Het beroep op huishoudelijke hulp via de Wmo is daardoor fors toegenomen. De uitgaven voor jeugdzorg stegen in 2020 fors ten opzichte van eerdere jaren. Deze kosten zijn moeilijk van tevoren in te schatten en ze leveren bij heel veel gemeenten financiële problemen op. Dit wordt onderkend in landelijke rapporten. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten eist van de landelijke overheid, ook namens Olst-Wijhe, dat er of extra geld komt of maatregelen waarmee gemeenten beter grip krijgen op de uitgaven. De gemeente heeft inmiddels analyses gemaakt om meer inzicht te krijgen in de opbouw van de uitgaven (structureel/incidenteel) om zich te kunnen vergelijken met andere gemeenten en om duidelijker te krijgen op welke uitgaven de gemeente al dan niet invloed heeft. Vanwege de onzekerheden of het om incidentele of structurele kosten gaat en of er compensatie komt vanuit het kabinet, staat de gemeente voor een dilemma: hoeveel ga je op voorhand bezuinigen en wat is daarvan de maatschappelijke impact, wat is nodig voor voldoende financiële veerkracht?
Raad gaat in gesprek met samenleving
Het college stelt de gemeenteraad een verhoging van de bezuinigingen voor. Voor 2022 een verhoging van € 750.000 naar € 1,25 miljoen en vanaf 2023 van € 1,5 miljoen naar € 2,5 miljoen. Dit wordt besproken in de gemeenteraadsvergadering van 15 maart. De gemeente wil met € 3 miljoen aan bezuinigingsvoorstellen komen, meer dan de bezuinigingsopgave. Dat is een bewuste keuze, zodat de gemeenteraad ook zelf nog ruimte heeft om afwegingen te maken. Vanuit de bestuursopdracht was het al de bedoeling dat de gemeenteraad over de keuzemogelijkheden in gesprek gaat met maatschappelijke organisaties en inwoners. Deze gesprekken vinden plaats in de maand mei. Alle inwoners kunnen daaraan meedoen en hun stem laten horen. In april krijgen de inwoners hierover meer informatie.
