De E-bike begon zijn opmars als een fiets voor oudere mensen die elektrisch aangedreven weer jaren langer op de fiets konden blijven bewegen. Is het inmiddels geen kwelgeest op de weg met chauffeurs die voor hun gezondheid beter op een gewone fiets wat calorieën wegtrappen?
Door Harrie Kiekebosch
De mens lijkt niet goed in te haken op veranderingsprocessen. Theoretische modellen zeggen ook dat we vaak eerst verbaasd zijn, dan in de weerstand schieten, vervolgens dat andere gedrag een beetje na gaan doen en daarna wordt het al snel geaccepteerd. ARIA staat voor Amazement, Resistance, Imitation, Acceptation.
Corona heeft dat ARIA-model al behoorlijk vaak beproefd. Mondkapje op of mondkapje af, wat je er ook van vindt, het ging langs de ARIA-lijn. Net als die anderhalve meter, de avondklok en inenten.
Vervelende van dat menselijke gedrag is dat het een glijdende schaal lijkt. Je glijdt gewoon met de massa mee. Toen landbouwminister Mansholt kort na de oorlog en de Rabobank tien jaar geleden schaalvergroting wilden, deden de boeren dat na wat strubbelingen braaf. Slechts een paar van hen boden weerstand omdat ze de kop niet in de strop wilden steken van het grootkapitaal.
Terug naar de E-bike. Het is een middel voor het doel mensen in beweging te houden die daar anders niet meer rond komen. De E-bike kreeg daarmee ook het imago van (weerstand) ziek, zwak en misselijk. Maar al snel volgde er imitatie:
– het is natuurlijk ook wel handig zo’n fiets voor de boodschappen te gebruiken, dan heb je ook geen auto nodig;
– schoolkinderen uit de buurdorpen kunnen nu met minder bezwaar iedere dag die tien kilometer overbruggen;
– als je partner betere fietsbenen heeft dan jij, kun je toch op zondag weer samen een route maken.
En zo raakte de elektrische fiets geaccepteerd. Zelfs in die mate, dat je vandaag de dag een oude zeur bent als je die E-bike maar niks vindt. Want als je de nieuwe norm ter discussie stelt, begint dat ARIA-model weer van voor af aan.
Als we doel (bewegen) en middel (elektrische fiets) even uit elkaar halen dan kun je je focussen op zowel het doel als het middel afzonderlijk. Ook hier is corona een mooi voorbeeld. Als het doel is dat we weer contact met elkaar zouden moeten kunnen hebben, is een van de middelen dat de terrassen weer opengaan. Maar voor je het weet is de openstelling van terrassen het doel geworden. En dan vliegt het uit de bocht, omdat bij een terras blijkbaar alcohol hoort en bij alcohol hoort per definitie dat het vroeg of laat fout afloopt.
Dat had voorkomen kunnen worden door de terrassen, misschien wel alle horeca, alcoholvrij open te stellen. Vanuit de ARIA-kennis weet je dat dat weerstand oplevert, maar als je inzoomt op het doel, kun je het middel aanpassen. Sterker nog: wetende dat onderliggend lijden een groter probleem is dan corona zelf, was het een fantastische kans geweest de horeca eens een tijdje alcoholvrij te maken. Kijken wat er dan nog overblijft van ‘elkaar ontmoeten’ in relatie tot ‘ik wil drank in mijn bast’.
Precies datzelfde denkpatroon zou je bij de E-bike ook kunnen hanteren. Het doel is ouderen langer te laten bewegen. De E-bike is een middel daarin tegemoet te komen. Maar zijn er ook andere middelen te bedenken? Laten we eens analyseren wat nou precies het fietsprobleem van ouderen is. Is dat de trapkracht? Of is dat behendigheid op de fiets, evenwicht bewaren, concentratie behouden, je staande houden in het drukke verkeer waar chauffeurs soms hun auto gebruiken als moordwapen. (Vergelijk te hard in de bebouwde kom rijden of bumperkleven maar eens met zwaaien met een kapmes.)
Als je de fietsproblemen van ouderen zo op een rijtje zet, is de E-bike misschien wel helemaal niet het juiste middel voor het te bereiken doel. Je zou zelfs kunnen beredeneren dat het van alle te bedenken middelen de meest verkeerde is. Want met een E-bike werk je aan afbraak van conditie, je doet een groter appel op behendigheid, evenwicht en concentratie en je doet niets aan het gedrag van andere verkeersdeelnemers.
Als je bovenstaande voor- en nadelen op een rijtje zet dan moet je heel andere middelen bedenken bij het doel ‘ouderen in beweging te houden’. De driewieler lijkt dan een veel betere oplossing. Want met een driewieler kun je niet omvallen, hoef je niet snel van de fiets, kun je de zaak goed overzien. En omdat je breder bent, sowieso meer onderscheidend, gaan andere verkeersdeelnemers beter rekening met je houden.
“Ja, maar ik ga niet op een driewieler fietsen, dan denken ze allemaal dat ik een oudje ben” is precies dezelfde reactie als toen de E-bike geïntroduceerd werd. Maar hoe mooi zou het zijn als de driewieler net zo geaccepteerd wordt als de E-bike nu is? Dat ouderen dan sneller de gewone fiets omwisselen voor een driewieler? Liefst zo lang mogelijk zonder elektrische ondersteuning, maar wel met de mogelijkheid die overstap te maken. Dan blijven we op onze oude dag langer fit van lijf en leden en gaan we ook langer de frisse buitenlucht in dan nu. Want als ook het elektrisch fietsen niet meer gaat, stopt het fietsen sowieso, terwijl elektrisch driewielen nog veel langer plezier kan opleveren.
